Katholieke ziekenzorg

Gedurende meer dan honderd jaar waren katholieke kloosterzusters een belangrijke factor in de Nederlandse ziekenzorg. Deze zusters deden hun werk uit godsdienstige motieven, met enorme inzet en soms in felle concurrentie met protestanten en ‘neutralen’. Aan het begin van de 20e eeuw werkten meer dan 1000 kloosterzusters in de verpleging. Na 1950 nam hun aantal snel af. Tegenwoordig zijn er amper nog kloosterlingen werkzaam in de zorg.

vóór 1800

Verbod op kloosterzorg

Vanouds heeft de kerk zich altijd bekommerd om de zwakken in de samenleving: om zieken, armen, wezen en bejaarden. In de Middeleeuwen boden kloosterlingen zorg en opvang in gasthuizen. Na de reformatie van de 16e eeuw werd het katholieke geloof in Nederland verboden. Protestanten namen de kerkgebouwen over en kloosters moesten sluiten. Gasthuizen kwamen in handen van de protestantse diaconie of het stadsbestuur. Zij huurden knechten en meiden in om de opgenomen zieken en bejaarden te verzorgen. Het niveau van de zorg in gasthuizen was laag. Wie het zich kon veroorloven, liet zich liever thuis verplegen door familie of betaalde hulp.

<
>

Gastvrije zorg

In de Middeleeuwen stichtten kloosterlingen hospitalen of gasthuizen waar iedereen welkom was. Reizigers, armen, vondelingen en zieken konden er terecht voor onderdak, voedsel en zorg. Het bijwonen van de godsdienstoefening was onderdeel van deze sociale vorm van zorg.

<
>

Kroepketel van koper

Dit object noemt men een kroepketel omdat het vaak bij kroep werd gebruikt. Omdat het ook voor andere aandoeningen van de luchtwegen toepasbaar bleek, heet het ook wel eenvoudig stoomketel. Het werkt als volgt: boven een spiritusvlam verdampt kokend water. De waterdamp kan uit de ketel ontsnappen via een opgeschroefde, ...

... omgebogen dunne buis van ongeveer 40 cm lengte. De buis loopt niet horizontaal maar iets stijgend, zodat niet de tot condens neergeslagen waterdamp maar de stoom uit de buis naar de patiënt stuift. Aan het einde van de buis hangt een emmertje voor het opvangen van condensdruppels. Naast het gebruik in ziekenhuizen werden deze toestellen verhuurd door apotheken en kruisverenigingen voor gebruik thuis. Er kon uitsluitend water in verdampt worden, zonder medicinale toevoegingen. Dit in tegenstelling tot de inhalatie-apparaten, die buiten de waterketel een inrichting hadden voor het vernevelen van vaste stoffen. Bij de kroepketel zouden deze vaste stoffen in de waterketel achterblijven en de patiënt niet bereiken. De kroepketel is de Nederlandse literatuur binnengeslopen in het boek 'Kort Amerikaans' van Jan Wolkers: "Toen ik een halfjaar was kreeg ik bronchitis. Naast mijn wieg werd een kroepketel gezet met de tuit in de kap. Het wiegenkleed ging dicht. Onder de ketel brandde een spirituslicht. Als het water ging koken kwam de stoom de wieg in. Dan ging het slijm loszitten. Op een dag raakte de tuit verstopt en het kokende water met gesmolten lood spoot tegen mijn slaap. Mijn linkeroog heeft maanden dichtgezeten. Ze wisten niet of het blind was. Later bleek dat het maar een millimeter gescheeld had. Mijn ouders zeiden me dat de apotheek hun een kroepketel had gegeven waarvan de tuit gesoldeerd was. Maar er kan alleen gesmolten lood uitgekomen zijn als de ketel drooggekookt en gloeiendheet geworden was. Ze hebben me natuurlijk maar laten liggen zonder naar me om te kijken."

 


Periode
  • Van 1850 tot 1940





<
>

Schenklepel van 'engeltjestin'

Dit medicijnlepel heeft op de handgreep een engeltje als merkteken. Het engeltje komt vaak voor op tinnen gebruiksvoorwerpen. Zo vaak zelfs dat de benaming 'engeltjestin' is ontstaan. Het engeltje, vaak met de initialen van de tingieter, was oorspronkelijk een keurmerk onder gieters en stond garant voor een nauwkeurig ...

... vastgelegde legering van het gebruikte tin. Na afschaffing van de gilden verdween de controle en verloor het engeltje zijn betekenis als waarborg voor zuiverheid. Na 1850 werd het engeltje meer een verkoopargument dan een kwaliteitsmerk. Deze lepel, met het engeltjesteken in de handgreep, stamt uit een latere periode. Onder het engeltjesteken staat het gemeentewapen van Rotterdam afgebeeld. Het kan betekenen dat de lepel daar is vervaardigd, eventueel voor een opdrachtgever in die stad. De lepel zou zelfs als souvenir voor de stad Rotterdam bedoeld kunnen zijn.


Periode
  • Van 1900 tot 1980





<
>

Home

Welkom op de website van het FNI. Hier vind je allerlei themadossiers over de geschiedenis van de verpleging en verzorging. Ontdek hoe het vak zich door de jaren heen ontwikkeld heeft. Maak kennis met belangrijke vrouwen uit het vak. En deel deze informatie met anderen.

De wijkverpleegkundige: Van alle markten thuis!

Deze tentoonstelling laat de diversiteit van het beroep zien en benadrukt de zichtbaarheid van verpleegkundigen.

Bekijk dit dossier

Van verbandmeester tot verpleegkundige

Fabriekszuster, verbandmeester, arboverpleegkundige. Dit beroep kent door de tijd heen veel namen...

Bekijk dit dossier

Kitty Verbeek (1919–2007)

Bekijk dit dossier

Aan het front van de samenleving

Lees in deze tentoonstelling over het cruciale werk van verpleegkundigen en verzorgenden ... aan het front van de samenleving!

Bekijk dit dossier

Kraamzorg thuis

In Nederland was thuis bevallen de normaalste zaak van de wereld, ook nadat in andere westerse landen de medicalisering van de geboorte toenam. Nederlandse vrouwen kregen hun baby lange tijd liever thuis dan in het ziekenhuis. De kraamzorg heeft dus een lange historie.Toch daalt het aantal thuisbevallingen aanzienlijk. Hoe gaat dat verder en wat betekent die afname voor het beroep van kraamverzorgende? In dit dossier vind je de geschiedenis van de kraamzorg vroeger en nu.

Hall of Fame

Wie zijn ze, die vrouwen en mannen uit de geschiedenis die het beroep van verpleegkundige en verzorgende groot gemaakt hebben? Natuurlijk kent iedereen Florence Nightingale wel, maar al die andere ambassadeurs en voorbeelden verdienen ook onze aandacht. Hier zijn ze!

Verplegen in de wijk

Wijkverpleging staat volop in de schijnwerpers. Vergrijzing en bezuiniging maken dat de thuiszorg op een andere manier georganiseerd moet worden. Huishoudelijke hulp komt bij gemeenten te liggen, terwijl verpleging en verzorging een taak van de wijkverpleging blijven. De roep om de ‘ouderwetse wijkverpleegster’ weerklinkt. De vraag is dan natuurlijk wat voor iemand dat was. Lees hier alles over de geschiedenis en historie van de wijkverpleging.

Verplegen in het ziekenhuis

Waar verplegen we de patiënt. Thuis of in het ziekenhuis? Tegenwoordig worden patiënten - onder andere uit kostenoverwegingen - eerder naar huis gestuurd dan 25 jaar geleden. Verpleegkundigen krijgen daarom steeds meer alleen met ernstige zieken te maken. Hoe was dat in de 19e en de 20e eeuw? Hoe zagen ziekenhuizen er uit? Bestonden verpleegkundigen al en wat deden ze toen? Lees hier alles over de geschiedenis en de historie van het ziekenhuis.

De GGZ

Mensen met psychische stoornissen blijven tegenwoordig zo lang mogelijk thuis wonen. Ze worden ambulant behandeld of zelfs via internet. Patiënten heten cliënten. Oppassers en bewaarders hebben plaatsgemaakt voor verpleegkundigen of verpleegkundig specialisten in de GGZ. Lees hier meer over de geschiedenis en de historie van de GGZ.

Verplegen in de Z

Eeuwenlang zijn termen voor verstandelijk gehandicapten en psychiatrische patiënten door elkaar gebruikt. De haast eindeloze opsomming varieert van zwakzinnigen tot idioten, debielen, imbecielen, achterlijken, onvolwaardigen, onmaatschappelijken, onnozelen, waanzinnigen, gekken en dwazen. Bij verstandelijk gehandicapten of zwakzinnigen is er altijd sprake van gebrekkige verstandelijke vermogens. Het is een groep die niet of moeilijk voor zichzelf kan zorgen. De kwetsbaarheid is gebleven, maar tegenwoordig spreken we over ‘mensen met mogelijkheden’. Hoe komt dat zo? Lees hier alles over de geschiedenis en historie van de zorg voor verstandelijk gehandicapten.

Gezinszorg

De professional die organisatorische taken in een gezin overneemt, heet sinds 1997 verzorgende of helpende. Ook namen als thuisbegeleidster, ouderenhelpster of gezinshulp komen voor. Ze zijn afgeleid van de beroepsbeoefenaren die vanaf begin 20e eeuw in de gezinsverzorging werkzaam waren. Zij waren de praktische vervangsters van moeders, die hun taken in het gezin niet konden vervullen. Er werden hoge eisen aan hen gesteld. Hoe is het beroep van huisverzorgster - zoals de gezinsverzorgende vroeger heette - veranderd? Lees hier alles over de geschiedenis en de historie van de gezinszorg.

1895 - 1945

Particulier initiatief

In de 19e eeuw was de zorg voor het gezin de taak van de moeder. Als zij ziek was, had dat vaak dramatische gevolgen. Het grootste risico liepen arme huishoudens waar de vader en moeder allebei moesten werken. Het inkomen viel weg en het huishouden ontspoorde. Om ontwrichting van die gezinnen te voorkomen, riepen vermogende particulieren vanaf 1895 verenigingen in het leven. De eerste was ‘Hulp in het Huisgezin’ in Deventer en daarna volgden initiatieven in andere steden in hoog tempo. Ook de verzuilde kruisverenigingen, die vanaf het eind van de 19e eeuw het licht zagen, richtten zich op verbetering van verzorging van het gezin.

<
>

Canon van de gezinszorg

Een overzicht van de lange geschiedenis van de gezinsverzorging.

Bekijk dit dossier

’Hulp in de Huishouding’

Deze helpster van de Katholieke Vereniging ‘Hulp in de Huishouding’ vervangt de moeder in het gezin. Ze schenkt koffie voor vader en verstelt tussen de bedrijven door het linnengoed met de Singer naaimachine. Het kindje kijkt onwennig naar deze rijzige dame in wit uniform.


Periode
  • Van 1939 tot 1940





<
>

Handnaaimachine

De komst van de naaimachine verlichtte het werk van gezinsverzorgsters enorm. Het stoppen van sokken en kousen bleef een hele klus, maar dankzij de handnaaimachines, waarvan het merk Singer buitengewoon populair was, konden intensieve naaiklussen en verstelwerk sneller uitgevoerd worden. Tijdens de opleiding kwam ...

... het werk met hand- of trapnaaimachine ook aan bod. Men moest stukjes in lakens, overalls of blousjes kunnen zetten, en geblokte of gebloemde stoffen op een goede manier kunnen verstellen.


Periode
  • Van 1880 tot 1940





<
>

Beantwoord deze vraag en ontdek welke themadossiers voor jou interessant zijn.

De voor jou geselecteerde dossiers verschijnen naast elkaar. Je kunt via het pijltje in de rode balk aan de zijkant van het dossier verder klikken.

Verberg Ontdek wat deze site jou te bieden heeft