Joukje von Nordheim (1931-2000)

Joukje von Nordheim werd geboren in 1931. In 1951 startte ze met de opleiding tot verpleegkundige in het Zuidwal Ziekenhuis in Den Haag. Na het behalen van haar diploma deed zij buitenlandervaring op in onder andere Genève. In Nederland volgde ze de opleiding tot docent verpleegkunde om vervolgens hoofd opleidingen te worden. Ze werd bekend door haar prominente rol in de docentenbond.

Internationale bekendheid verwierf ze vanwege haar voorzitterschap van de Commissie Von Nordheim. Deze Commissie publiceerde in 1971 een rapport waarin voor de eerste keer een brug werd geslagen tussen de inservice-opleidingen in de gezondheidszorg en de kansen binnen het reguliere onderwijs.

Na het voorzitterschap van de Commissie Von Nordheim maakte zij begin jaren ‘70 de overstap naar het ministerie van Volksgezondheid.. Ze breidde haar netwerk verder uit met sleutelfiguren in de verpleging en verzorging. Als inspecteur van de gezondheidszorg speelde zij een belangrijke beleidsvoorbereidende rol. Door vakmensen werd zij gezien als ‘het geweten’ van de verpleging bij het ministeriële departement. Haar functie gaf haar in internationaal verband de titel ‘chief nursing officer’. Daarnaast werd ze lid van het permanente Raadgevende Comité voor verpleegkundige opleidingen in Europees verband, waarvan zij één jaar voorzitter was. Voor haar verdiensten ontving zij de Koninklijke onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Gedurende haar loopbaan zag Joukje von Nordheim het onderwijs en de opleiding als een belangrijke manier om de essentie van de verpleging en verzorging door te laten dringen in de beroepshouding. Zij stimuleerde de invoering van het dagonderwijs. Als hoofdinspecteur ontwikkelde zij diverse zelfstandige initiatieven voor het HBO en universitair onderwijs. Samen met anderen schreef zij een nota die uiteindelijk resulteerde in een advies van de Centrale Raad voor de Volksgezondheid om een universitaire studie Verplegingswetenschap op te richten. Deze studie kwam er, met als gevolg verpleegkundige promovendi en hoogleraren. Deze wetenschappelijke verdieping was Von Nordheims intrinsieke visie op het verpleegkundig beroep. Onderzoek stond bij haar hoog in het vaandel.

Veel van de uitdagingen die Von Nordheim aanging, heeft zij kunnen verwezenlijken. Het ziekenhuis als opleidingsinstituut werd vervangen door opleidingsscholen en er is meer aandacht gekomen voor een wetenschappelijke basis voor het verpleegkundig beroep door de realisatie van een wetenschappelijke onderbouwing van de verpleegkunde. De emancipatoire houding van verpleegkundigen die Von Nordheim tijdens haar loopbaan heeft geproclameerd, is iets waar zij persoonlijk weinig invloed op kon uitoefenen: die houding bleef afhankelijk van de mensen in het vak. Na haar pensionering trok zij zich terug uit de wereld van verpleging: een aderlating op het gebied van de professionele verpleegkunde. Maar haar erfenis is omvangrijk en van grote waarde.